Waar nu Voorburg ligt, ontstond in de 2de eeuw n.Chr. de Romeinse stad Forum Hadriani. De stad werd gevestigd op een plek waar de oorspronkelijke Germaanse bewoners, de Cananefaten, een grote nederzetting hadden. Tijdens opgravingen in het gebied zijn veel gebruiksvoorwerpen gevonden waarvan enkele zich in Museum Swaensteyn bevinden, zoals deze emailfibula.

Forum Hadriani, officieel Municipium Aelium Cananefatum, werd genoemd naar keizer Hadrianus die in 121-122 n.Chr. een bezoek bracht aan het gebied. De stad was gebouwd in een schaakbordpatroon en voorzien van een dubbele gracht met een stadsmuur. Gelegen aan het tussen 48 en 50 n.Chr. aangelegde Kanaal van Corbulo, was Forum Hadriani goed bereikbaar. Op het hoogtepunt had de stad zo’n duizend inwoners. Forum Hadriani lag gelegen bij de Limes, de militaire zone die de grens van het Romeinse Rijk vormde. Via het Kanaal van Corbulo werden de zeventien castella (forten) bevoorraad die dienden als grensverdediging.

Forum Hadriani geniet vandaag de dag een beschermde status als Rijksmonument. Gedeeltelijk zijn de resten van de stad opgegraven, maar het merendeel bevindt zich nog altijd onder de grond op de plek waar de buitenplaatsen Hoekenburg en Arentsburgh met het bijbehorende park zich bevinden.

De eerste opgravingen werden in 1827 gestart door professor Caspar Reuvens. Sindsdien wordt er volop onderzoek gedaan. In een recente vondst in 2008 werd de insteekhaven ontdekt. Door de zeeklei die de haven in de loop der tijd heeft gevuld, zijn onderdelen van de haven zelf, zoals houten kadepalen zeer goed bewaard gebleven.¹ Ook andere houten voorwerpen in de stad zoals wagenwielen en gesneden houtwerk, zijn door de bodemomstandigheden in goede staat gevonden en te zien in Museum Swaensteyn.

Een belangrijk onderdeel van de Romeinse objecten afkomstig uit Forum Hadriani, betreft de fibulae. Een fibula is een speld of broche, gemaakt van brons. Romeinen droegen ze om kleding te verfraaien of om kledingstukken te bevestigen. Er zijn tal van fibulae gevonden in of in de omgeving van Forum Hadriani met uiteenlopende vormen. Een fibula bestaat uit een beugel en een naald die door middel van een scharnier of spiraal verbonden zijn.² De getoonde symmetrische fibula heeft een schijfvormig centrum en is gevuld met kleine groene en rood/oranje emailvelden. De rand is versierd geweest met kleine inkepingen, die nog maar gedeeltelijk te zien zijn. Deze fibula is één van de fibulae die permanent getoond worden in de vaste collectie van Museum Swaensteyn.

Bronzen fibula met email
Vindplaats Forum Hadriani
ca. 150 n.Chr.
4x1,9 cm
Museum Swaensteyn, Voorburg
 

Foto: Charles Groeneveld

[Noten]

T.M. Buijtendorp, Forum Hadriani. De vergeten stad van Hadrianus: Ontwikkeling, uiterlijk en betekenis van het 'Nederlands Pompeji' (Amsterdam 2010) 16.

P. Stuart, Provincie van een imperium. Romeinse oudheden uit Nederland in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden (Leiden 1986) 137.